Een dozijn scènes uit het Sovjet-onderwijs 1921

Introductie

Drie Nederlandse onderwijzers maakten in mei 1921 een studiereis naar Sovjet-Rusland.
Als communist waren ze vooral geïnteresseerd in het onderwijsexperiment van de Arbeids-Eenheidsschool (edinaja trudovaja sjkola). Deze scholen waren doorgaans ingericht in een voormalig klooster of landhuis, dat ruimte bood aan een verzameling werkplaatsen: een foto-atelier, drukkerij, spinnerij, zagerij, natuurkundig lab enzovoort.
Hier leerden de kinderen, in één doorgaand proces van de kleuter- tot de adolescentenleeftijd, verschillende vormen van arbeid. Al doende maakten ze zich een 'encyclopedie van cultuur' eigen. Ook werkten de kinderen bij de boeren op het veld, of met de arbeiders op de fabriek.

Het Hollandse gezelschap reisde in en rond Moskou. De sociale onrust en de hongersnood in die tijd ontgingen hen. Ze bezochten ook een crèche, een school voor jonge biologen en één voor kunstenaars, een kindersanatorium en een kleuterschool. Ook hier werden veel activiteiten, zoals het spelen met blokken of je zelf aankleden als 'arbeid' gedefinieerd.
Een van de reizigers, de Amsterdamse onderwijzer Jan Ceton (1875-1943) deed, terug in Nederland, verslag van zijn bevindingen in het land 'waar de werkelijke heerschappij der beschaving is aangebroken'. Hierna vertrouwde men meester Ceton niet langer het lesgeven toe. Hij werd in september 1921 ontslagen.
Het Sovjet-russische onderwijsexperiment zou, eerst om praktische, later om ideologische redenen, nooit echt uit de verf komen.

Meer lezen:
Biografieën van de drie reizende onderwijzers:
Jan Cornelis Ceton
Jan Cornelis Stam
Brecht Takes (van den Muijzenberg-Willemse)

J.C. Ceton, School en Kind in Sowjet-Rusland
Amsterdam 1921
Signatuur: Bro N 34/6