IISG

Narodniki

Brochures uit de collecties van het IISG, die tijdens de 'trek naar het volk' als propagandamiddel gebruikt werden noot 1

Vaak hebben de boekjes de vorm van 'Tarnschriften' noot 2: de illegale inhoud is gecamoufleerd door een extra omslag en titelpagina met een onschuldige titel en gefingeerd impressum, soms als koekoeksjong gepresenteerd als onderdeel van een bestaande serietitel. Hoe ze op het IISG zijn beland is niet voor alle exemplaren precies na te gaan. Zeker is wel dat een aantal afkomstig is uit de Lavrov-Goc bibliotheek , de collectie van de Algemeyner Yidisher Arbeter Bund en het archief Valerian Smirnov.

Chitraja mechanika
[Een sluwe truc]
Van dit populaire werkje zijn zes verschillende uitgaven aanwezig. Slechts één daarvan draagt de echte titel, de andere vijf hebben verschillende schuiltitels. Allen hebben een gefingeerde uitgeverij en plaats van uitgave. De auteur is Vasilij Egorovič Varzar, aanhanger van Lavrov. Hij trok als maaier in 1874 door het Dongebied. Dit was de eerste brochure die werd gedrukt in de zetterij van Lavrovs tijdschrift Vpered! in Londen:

Vnušitelja slovili
[Een indringer gevangen]
De auteur is A.I. Ivančin-Pisarev. Er zijn twee verschillende uitgaven aanwezig. Beide publicaties verschenen als 'Tarnschrift'. Ze werden uitgegeven door 'Vpered' in Londen:

Gde lučše: Skazka o četyrech brat'jach
[Waar is het beter: Het sprookje van de vier broers]
Op de omslag: Četyre strannika ili Pravda i krivda [De vier pelgrims of Waarheid en leugen]. Op de titelpagina: Sčastlivaja vstreča ili Ljubov' k rodine [Een gelukkige ontmoeting of Liefde voor het vaderland] (Moskva, 1875), 64 p. Auteur is L.A. Tichomirov. Uitgegeven door de Čajkovskij-groep. Het einde is herschreven door Petr Kropotkin. In zijn versie gaan de vier broers, na alle ellende en onrecht die ze in heel Rusland gezien hebben, strijdvaardig op weg om overal de boeren tot opstand op te roepen, in plaats van, zoals in de oorspronkelijke versie, huilend terneer te zitten. Volgens P. Lavrov één van de meest succesvolle en populaire boekjes. (IISG signatuur R310/61). Ook aanwezig als Skazka o četyrech brat'jach [Het sprookje van de vier broers] (S.-Peterburg: Narodnaja Volja, 1906), 32 p. (IISG signatuur Bro 3807/7)
>>  Lees de brochure

Skazka o kopejke. Soč.
[Het sprookje van de kopeke. Door F***]
(S.-Peterburg, 1870). Auteur is S.M. Stepnjak-Kravčinskij. Uitgegeven in 1874 in Genève in de drukkerij van de Čajkovskij-groep. 64 p. (IISG signatuur R310/57)
>>  Lees de brochure

Iz ognja da v polymja! ili Vot tebe, babuška, i Jur'ev den'. Ne skazka, a byl'-pobyval'ščina iz našich dnej. Soč. Vas. Markova. Čtenie dlja naroda. Prostaja mechanika
[Van de regen in de drup! of Nou zul je het hebben: Geen sprookje, maar een waargebeurd verhaal uit onze tijd. Door Vas. Markov. Lezing voor het volk. Een simpele truc]
(S.-Peterburg, 1876), 59 p. Auteur is S.M. Stepnjak-Kravčinskij. Gedrukt bij 'Vpered' in Londen (IISG signatuur R310/57B)
>>  Lees de brochure

Skazka govorucha
[Het sprookje van de kletskous]
(Moskva, 1875). Auteur is S.M. Stepnjak-Kravčinskij. Gedrukt bij 'Vpered' in London. 153 p. (IISG signatuur R310/57A)
>>  Lees de brochure

O pravde i krivde
[Over waarheid en leugen]
Op de omslag Slovo na Velikij Pjatok preosvjaščennago Tichona Zadonskago Episkopa Voronežskago [Tekst voor Goede Vrijdag van Zijne Hoogwaardigheid Tichon Zadonskij, Bisschop van Voronež]. Izd. 5-e. (Kiev, 1875)], 56 p. Auteur is S.M.Stepnjak-Kravčinskij. Uitgegeven in Genève door Rabotnik. (2 ex.: IISG signatuur R310/58, afkomstig uit archief Smirnov en R310/58A uit Bund-collectie, met stempel 'Archiv Bunda')
>>  Lees de brochure

O smutnom vremeni na Rusi
[Over de Tijd der Troebelen in Rusland]
(S.-Peterburg, 1875), 56 p. [=Sam ja iz bezsročnych (Zelf ben ik een opgejaagde weggelopen slaaf)]. Auteur is A.I. Ivančin-Pisarev. Gedrukt bij 'Vpered' in Londen (IISG signatuur R310/56A, uit archief Smirnov)
>>  Lees de brochure

Bog-to bog, da sam ne bud' ploch
[God helpt hem die zichzelf helpt]
(S.-Peterburg, 1874), 32 p. Uitgegeven in Genève door de Čajkovskij-groep. (IISG signatuur R310/52, met stempel Bibliotheque Russe Genève)
>>  Lees de brochure

O mučenike Nikolae i kak dolžen žit' čelovek po zakonu pravdy i prirody
[Over de martelaar Nikolaj en hoe de mens moet leven volgens de wetten van waarheid en natuur]
Zonder omslag. 28 p. Auteur is V.V. Bervi-Flerovskij. Uitgegeven in Genève door de Čajkovskij-groep. (IISG signatuur R310/47).
>>  Lees de brochure

"Raek". Rabotnik. Razskazy dlja naroda. Razskazy 2-j i 3-j
[Het paradijsje. De werker. Verhalen voor het volk. Verhaal 2 en 3]
(Moskva, 1876), 28 p. Auteur is A.I. Ivančin-Pisarev. Gedrukt bij "Rabotnik", Genève. (IISG signatuur R310/56)
>>  Lees de brochure

Čtoj-to bratcy
[Zo is het, vrienden].
Op de omslag: Chrabryj voin. Soč. F*** [De dappere strijder. Door F***]
Izd. 3-e. Moskva, 1875. Auteur is L.E. Šiško. Uitgegeven 1875 in Genève door de Čajkovskij-groep, 14 p. (IISG signatuur R310/66).
>>  Lees de brochure

Čtoj-to, bratcy
[Zo is het, vrienden]
Op de omslag: Mužickaja pravda. Rasskaz krest'janina [Een boerenwaarheid: Verhaal van een boer]. Izd. 2-e. (Char'kov, 1875), 14 p. Auteur is L.E. Šiško. Uitgegeven in Genève door "Rabotnik". (IISG signatuur R310/63)
>>  Lees de brochure

Pesennik
[Liedbundel]
Uitgegeven in de drukkerij van de Čajkovskij-groep, Genève, 1873, 22 p. (IISG signatuur R310/45). Met stempel 'Archiv Bunda'.
>>  Lees de brochure


Noten

noot 1 Over deze brochures zie ook: Agitacionnaja literatura russkich revoljucionnych narodnikov. Leningrad, Nauka, 1970, p. 480 ev. (IISG signatuur 27/206), P.L. Lavrov, Narodniki-propagandisty 1873-78 godov. S.-Peterburg, 1907, p. 136 ev. (IISG signatuur 177/122) en B. M. Sapir (ed.), Vpered 1873-1877: Materialy iz archiva Valeriana Nikolaeviča Smirnova. Dordrecht, 1970. T.1, p.88 ev. (IISG signatuur 57/1A). Hier vermelde, maar niet in de brochures zelf opgenomen gegevens over auteurs en uitgave zijn ook vaak afkomstig van potloodnotities in de brochures van de hand van B.M. Sapir, medewerker van het IISG vanaf de oprichting in 1935 tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en vanaf 1967 tot kort voor zijn dood in 1989.

noot 2 Tarnschriften. Van het Duitse 'tarnen' = verhullen, camoufleren. De term wordt vooral gebruikt voor Duitse publicaties uit de periode 1933-1945. Voor voorbeelden van Duitse en Spaanse Tarnschriften in de IISG collectie zie resp. www.iisg.nl/collections/tarnschriften.php en www.iisg.nl/collections/sarrau/.

 

top