Tussen Ambon en Amsterdam
Thee op de zijgallerij
De publicist-journalist Herman Keppy vond in de zomer van 2001 ergens op een volgestouwde zolder in Alkmaar twee reiskoffers. Ze bevatten de fotocollectie en de persoonlijke papieren van Wim Tehupeiory (1883-1946), die als 'inlands arts' in de jaren '20 actief was in het toenmalige Nederlands Indië.
De inhoud van de koffers diende Keppy tot bron voor zijn in 2004 verschenen historische roman Tussen Ambon en Amsterdam. Recentelijk droeg hij het materiaal over aan het IISG: meer dan tweehonderdzestig persoonlijke en zakelijke brieven (1898-1946) en tientallen mappen met archiefmateriaal, waaronder maandrapporten van de Gouvernements-Ziekeninrichting in Blinjoe op het tineiland Banka (1910-1914), gezondheidsverslagen en registers van afgekeurde mijnwerkers bij de tinmijnbouw op Banka (1910-1915), materiaal over de Vereeniging Ambonsch Studiefonds (1914-1921) en een grote collectie foto's.
Over Wim Tehupeiory
Medan ca. 1904
De Molukse arts Willem Karel (Wim of Empie) Tehupeiory werd in 1883 geboren in Ema op het Molukse eiland Ambon in Nederlands-Indië. Na de Ambonse Burgerschool volgden Tehupeiory en zijn oudere broer Johannes Everhardus (Nannie) de opleiding tot inlandse arts (ook wel dokter djawa genoemd) aan de School tot Opleiding van Inlandsche Artsen (Stovia) in Batavia. Zij studeerden in 1902 succesvol af. De negentienjarige Wim Tehupeiory werkte daarna als dokter in de gevangenis en in het ziekenhuis van Medan en op de plantages in Deli om Javaanse en Chinese koelies bij te staan.
College van Dr. H.F. Roll
Samen met hun zus Leentje Jacomina, die voor apotheker zou studeren, vertrokken de broers in 1907, als een van de eerste Indonesische studenten, naar Nederland om aan de Universiteit van Amsterdam geneeskunde te studeren. Na anderhalf jaar, in december 1908, legden de broers hun artsexamen met goed gevolg af. Kort na het examen overleed Johannes Everhardus plotseling op zesentwintigjarige leeftijd, na een noodlottige gebeurtenis in Utrecht. Als eerste Indonesiër hield Wim Tehupeiory een voordracht over de lage beloning van inlandse artsen voor het Indisch Genootschap in Leiden, waarvan prominente ethici als C.Th. van Deventer en J.H. Abendanon lid waren. Tijdens zijn studie in Nederland bereidde hij de oprichting voor van een Vereniging van Inlandse Geneeskundigen in Nederlands-Indië. In juli 1909 trad Wim in het huwelijk met Anna Ommering met wie hij twee kinderen kreeg.
Cursus Nederlandse Taal, 1911
Na zijn terugkeer in Nederlands-Indië in 1909 richtte Tehupeiory het Ambonsch Studiefonds op, dat zich als doel stelde om talentvolle Ambonese jongeren in staat te stellen hogere studies te volgen in Nederlands-Indië of in Nederland. Wim Tehupeiory werkte als 'Europeesch geneesheer', gouvernementsarts, voor de Chinese mijnwerkers bij de tinmijnen op Banka 1910-1916. In juli 1916 vertrok Tehupeiory met vrouw en kind naar Nederland. In 1918 werd hij bestuurslid van de culturele vereniging Mudato om de Ambonese belangen te behartigen. Op het Koloniaal Onderwijscongres in Den Haag in 1919 pleitte hij voor een Nederlands-Indische universiteit met een geneeskundige faculteit door de uitbouw van de Stovia-opleiding.
Wim en zijn gezin in Zandfoort
Moluks Politiek Verbond
Vanwege financiële omstandigheden vertrok Tehupeiory zonder zijn gezin in 1922 als scheepsarts op het vrachtschip s.s. Rondo naar Nederlands-Indië, dat in Djeddah Mekkagangers zou ophalen. In Nederlands-Indië aangekomen, vestigde hij in Batavia een praktijk als huisarts. Naast zijn drukke werk was Tehupeiory ook actief in de Molukse nationalistische vereniging Sarekat Ambon en bij het Ambons Studiefonds en was hij verbonden aan de Commissie van Toezicht van de Stovia. In 1928 werd hij medeoprichter van het Moluks Politiek Verbond (MPV).
Hij overleed in 1946 in Djakarta.
Literatuur:
Harry A. Poeze, In het land van de overheerser, I. Indonesiërs in Nederland 1600-1950 (Dordrecht 1986), Signatuur: 34/5 A fol
Herman Keppy, Tussen Ambon en Amsterdam (Schoorl 2004), Signatuur: 2004/6175