Tijdschrift

voor

Sociale

Geschiedenis


27e jaargang 2001, nummer 1

Thema nummer: De productie van consumptie

Onder redactie van Adri A. de la Bruhèze en Onno de Wit

Artikelen

Adri A. Albert de la Bruheze  en Onno de Wit De productie van consumptie. De bemiddeling van productie en de ontwikkeling van de consumptiesamenleving in Nederland in de twintigste eeuw

Liesbeth Bervoets en Ruth Oldenziel Vrouwenorganisaties als producenten van consumptie en burgerschap, 1880-1980

Marja Berendsen en Anneke van Otterloo Het 'gezinslaboratorium'. De betwiste keuken en de wording van de moderne 'huisvrouw'

Gijs Mom, Peter Staal en Johan Schot De beschaving van het gemotoriseerde avontuur. ANWB en KNAC als wegbereiders bij de inburgering van de auto in Nederland

Onno de Wit en  Adri A. Albert de la Bruheze Bedrijfsmatige bemiddeling. Philips en Unilever en de marketing van radio's, televisies en snacks in Nederland in de twintigste eeuw

Patricia Van den Eeckhout Eten en gegeten worden. Historici en consumptiegeschiedenis in Belgie

Recensies

Kroniek

Personalia

Abstracts


Abstracts

Adri A. Albert de la Bruhèze and Onno de Wit, Producing consumption. The mediation of production and consumption and the development of Dutch consumer society in the twentieth century
The twentieth century has witnessed the introduction and diffusion of an unprecedented range of new products. Mass production was accompanied by mass consumption. As the physical and geographical distance between mass production and mass consumption widened, a vast array of mediation practices and locations developed which served to bridge the gap between production and consumption and resulted in a process of mutual articulation and alignment of production, product characteristics, consumption and user requirements. The authors of the introduction to this special issue of Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis place the concept of the mediation of consumption in context by a review of the extensive literature on consumption. Also, they give a brief overview of the contributions to the special issue, thereby indicating in which way the authors elaborate on the concept of mediation.

Liesbeth Bervoets and Ruth Oldenziel, Women's Organizations as Producers of Consumption and Citizenship, 1880-1980
Studies in research and development, large corporations, and the advertisement industry have shaped our understanding of consumer products as the exclusive producers of technical artefacts. Such studies also present consumers, and women in particular, as passive bystanders in the process. This is an image that is bolstered by the often unsophisticated use of advertisement iconography as a research source. First, the essay challenges this notion by showing how volunteer women’s organizations and professional women were actively involved in product development and in the shaping of the built environment long before corporations and researchers discovered consumers as a worthy subject. The exploration of a number of women’s organizations and professionals in the early twentieth century thus challenges current periodizations of consumer culture. It also suggests the involvement of women in the creation of a discernible consumer politics. Secondly, the essay explores in more detail how (volunteer and professional) women and their organization negotiated their complex position as women and as users through a case study of Women Advisory Commissions. In doing so, the essay questions the conventional professaionlization literature and definitions of expertise.

Marja Berendsen and Anneke van Otterloo, The ‘family laboratory’. The contested kitchen and the making of the modern ‘housewife
This article analyses the development and backgrounds of the so-called modern efficient kitchen by focussing on two distinct phases during its genesis. In the first half of the twentieth century housewives, architects, housing corporations and governments negotiated the organisation of household labour and the interior of kitchens. Between 1900-1925, the debate concentrated on two aspects: the place and function of kitchens and the way household labour had to be organised. Around 1925, the kitchen-living room combination had lost ground in favour of the concept of the small closed kitchen as a household workplace. Cooking and washing outside the home in collective or co-operative laundries and kitchens (as an alternative to individual arrangements) was no longer promoted by the parties involved. As a result, the rationalisation and mechanisation of household labour inside the home by housewives had become dominant issue. The period between 1925 and 1940 saw architects and spokeswomen for housewives elaborating on the outcome of the previous phase. Based on different interpretations of household efficiency, architects and the Dutch Association of Housewives (Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen NVvH) developed several small closed workplace-kitchen prototypes. In the second half of the 1930’s, the Bruynzeel company took the step to standardisation and mass-production of built-in kitchen elements, the famous Bruynzeel kitchen. By focussing on actors who mediated between the production and use of kitchens, Berendsen and Van Otterloo argue that not only an artefact was constructed, but also a specific user, the modern efficient housewife. Although housewives often are perceived as consumers, in this article household labour is perceived as productive labour and housewives as producers. The pursuit of professionalisation of household labour by the NVvH in the Interwar period confirms this conception. The NVvH became co-producers of ‘modern efficient kitchens’ and co-constructors of ‘the housewife’. In this way the history of the modern efficient kitchen rectifies and complements the history of Dutch consumer society.

Gijs Mom, Peter Staal and Johan Schot, Civilising the motorised adventure: the touring club ANWB and the automobile club KNAC as trailblazers for the Dutch mass motorization
In this article the thesis is elaborated that mass motorization in the 1960s, like mass consumption in general, cannot be explained satisfactorily without analysing the preparatory work done by intermediary organisations on behalf of the users. Therefore a new history of technology based on the user perspective is called for. This article focuses on the users as represented by the Dutch touring club ANWB and, to a lesser extent, by the automobile club KNAC, in their efforts of more than half a century to construct the "embedding"of the car user culture into society. These organisations educated ever growing groups of people in the "right" automobile use, but they also helped building an "automobile system" (roads, maintenance system, car friendly mentality). To analyse this co-construction of people, products and system a functional concept is deployed, which distinguishes between intrinsic technical functions and relational user functions.

Onno de Wit and Adri A. Albert de la Bruhèze, ‘Corporate mediation. Philips and Unilever and the marketing of radio and television sets and snack food in the Netherlands in the twentieth century’
Mediation practices show a wide variety. This article focuses upon mediation processes initiated by corporations. Within the context of two multinational companies, Philips and Unilever, the development, introduction and diffusion of radio and television sets and snacks in the Netherlands is analysed by looking at the way in which these companies tried to connect the production and consumption of these commodities by initiating and developing marketing practices: in-house product tests and market research, test introductions, large-scale user experiments and various retail activities. By analysing these marketing practices, the authors claim that marketing is more than an instrument or tool: marketing is a heterogeneous process and practice that through experimenting and learning tries to bridge the gap between production and consumption.

Patricia Van den Eeckhout, Eat and be eaten. Historians and the history of consumption in Belgium (nineteenth and twentieth centuries)
The history of consumption in Belgium in the nineteenth and twentieth centuries is largely a history of food consumption. While some recent contributions discuss the consumption of clothing, the history of consumption of durable consumer goods, housing and the commercialisation of leisure has hardly been dealt with. The history of the retail sector and publicity has only been touched marginally. Until the 1990s, the standard of living debate and the problem of the physical reproduction of the working class were at the centre of studies of the history of food consumption. In the course of the 1990s, Belgian historians started to explore the cultural dimensions of food consumption, such as identity, finding inspiration in sociological and anthropological theories.

Terug naar artikelen overzicht van dit nummer


Personalia

Adri Albert de la Bruhèze studeerde politicologie (Internationale betrekkingen en Volkenrecht) aan de Universiteit van Amsterdam. In 1992 promoveerde hij aan de Universiteit Twente op het proefschrift Political construction of technology. Nuclear waste disposal in the United States, 1945-1972. Sedert 1994 is hij redactiesecretaris, kernredactielid en onderzoeker van het onderzoeksproject ‘Techniek in Nederland in de Twintigste eeuw’ (TIN-20). Vanaf 1998 is hij postdoc in het door NWO gesubsidieerde onderzoeksprogramma ‘Nieuwe producten en nieuwe consumenten. Een geschiedenis van een wisselwerking 1880-1990’.
   
Adres: Universiteit Twente, Faculteit Wijsbegeerte en Maatschappijwetenschappen (WMW), Vakgroep Filosofie van Wetenschap en Techniek (FWT), Postbus 217, 7500 AE Enschede, a.a.delabruheze@wmw.utwente.nl.

Marja Berendsen doet promotieonderzoek aan de Technische Universiteit Eindhoven. Haar onderzoek met de titel ‘De maatschappelijke inbedding van de moderne efficiënte keuken in Nederland 1870-1970’ begeeft zich op de terreinen van techniekgeschiedenis, consumptiecultuur en gender-analyse. Zij is medeauteur van Deel IV – ‘Huishouden en Medische Techniek’ van het overzichtswerk Techniek in Nederland in de Twintigste Eeuw (onder redactie van J.W. Schot e.a.).
   
Adres: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit technologie, Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, m.berendsen@tm.tue.nl.

Liesbeth Bervoets is universitair docent bij de Afdeling Politicologie, Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Arbeid, techniek en gender zijn telkens terugkerende thema’s in haar onderzoek. Zij is bezig met de afronding van een historische onderzoek naar de interacties tussen producenten en consumenten in de woningbouw in het kader van zevendelige serie: Techniek in Nederland in de 20ste eeuw. 
   
Adres: Afdeling Politicologie, O.Z. Achterburgwal 237 1012 DL Amsterdam, bervoets@pscw.uva.nl

Gijs Mom is programmaleider Transportgeschiedenis bij de Stichting Historie der Techniek en Universitair Docent Techniekgeschiedenis aan de Technische Universiteit Eindhoven. Hij is ook voorzitter van de Stichting Nederlands Centrum voor Autohistorische Documentatie (NCAD) in Eindhoven. Zijn meest recente publicatie is ‘Conceptualizing technical change: alternative interaction in the evolution of the automobile’, in: Helmut Trischler en Stefan Zeilinger (eds.), Artefacts and Systems in Transport (ter perse). 
   
Adres is: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Technologie Management, Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, g.mom@tm.tue.nl.

Ruth Oldenziel is universitair hoofddocent aan de Universiteit van Amsterdam, verbonden aan SISWO en promoveerde in 1992 aan de geschiedenisfaculteit van Yale University. Van haar hand verschenen verschillende publicaties op het gebied van Amerikanistiek, techniekgeschiedenis en gender waaronder: Gender and the Changing Meanings of Technology (1992); Making Technology Masculine (1999); Boys and Their Toys (1997); Crossing Boundaries, Building Bridges (2000); Schoon genoeg (1998) en Huishoudtechnologie. Techniek in Nederland in de twintigste eeuw(2001)]. 
   
Adres: Universiteit van Amsterdam/SISWO; Plantage Muidergracht 4; 1018 TV Amsterdam; ruth@oldenziel.com.

Anneke van Otterloo is als historisch socioloog werkzaam aan de Universiteit van Amsterdam, Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen. Haar onderzoeksterrein omvat verschillende aspecten van de cultuursociologie, onder meer levensbeschouwing, godsdienst, levensstijlen, gezondheid, eetgewoonten en geschiedenis van cultuur en techniek. Haar proefschrift, Eten en eetlust in Nederland (Amsterdam 1990) handelt over de veranderingen in de Nederlandse eetcultuur tussen 1840 en 1990. Momenteel is zij redacteur Voeding in de serie overzichtswerken Geschiedenis van de Techniek in Nederland in de Twintigste Eeuw. Deel III van deze serie, Landbouw en Voeding, verscheen in 2000 (met mederedacteur Jan Bieleman en onder hoofdredactie van J.W.Schot e.a.). Zij publiceerde over de genoemde onderwerpen in verschillende boeken, vaktijdschriften en bundels. 
   
Adres: Afdeling Sociologie en Antropologie, Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen, Oudezijds Achterburgwal 185, 1012 DK Amsterdam, vanotterloo@pscw.uva.nl.

Johan Schot is hoofdredacteur van de serie Techniek in Nederland in de Twintigste Eeuw waarvan in juli 2002 5 delen zijn verschenen. Zijn eigen bijdrage aan de serie ligt op het vlak van de geschiedenis van transport. Hij publiceerde recent in artikelvorm samen met Hugo van Driel ‘Regime-transformaties in de Rotterdamse graanoverslag’ in het NEHA-Jaarboek van 2001. 
   
Adres: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Technologie Management, Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, j.w.schot@tm.tue.nl

Peter-Eloy Staal heeft Sociale en Economische geschiedenis gestudeerd aan de Universiteit Utrecht en is werkzaam als promovendus aan de Technische Universiteit Eindhoven. De beoogde dissertatie zal de diffusie van de auto in Nederland vanuit een gebruikersperspectief in de periode1896-1973 behandelen. Het onderzoek naar de diffusie van de auto maakt deel uit van twee grotere projecten: het Klein Aandachtsgebied ‘nieuwe producten en nieuwe consumenten’ en Techniek in de twintigste eeuw (TIN 20). 
   
Adres: Technische Universiteit Eindhoven, Faculteit Technologie Management, Postbus 513, 5600 MB Eindhoven, p.e.staal@tm.tue.nl.

Patricia Van den Eeckhout doceert economische geschiedenis, geschiedenis van het dagelijks leven en discoursanalyse aan de Vrije Universiteit Brussel. Zij publiceerde over de geschiedenis van de consumptie, sociaal-economische politiek, huisvesting, vrije tijd, kledingindustrie, gezinsinkomen en de historiografie van de sociale geschiedenis. Samen met Guy Vanthemsche gaf zij in 1999 de ruim 1400 pagina’s tellende gids Bronnen voor de studie van het hedendaagse België, 19de-20ste eeuw uit. 
   
Adres: pvdeeckh@vub.ac.be

Onno de Wit is sinds juli 2002 als postdoc verbonden aan het Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur van de Universiteit Utrecht. Na zijn studie Maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR) en promotie in 1998 aan de Technische Universiteit Delft werkte hij een aantal jaren bij de faculteit Bedrijfskunde van de EUR, vakgroep Management van Technologie & Innovatie. Zijn huidige onderzoek betreft de internationalisering van het Nederlandse bedrijfsleven in de 20e eeuw. Samen met Adri de la Bruhèze is hij redacteur van een (Engelstalig) boek over de geschiedenis van de Nederlandse consumptiesamenleving. Tevens is hij redacteur in het onderzoeksprogramma "Techniek in Nederland in de 20e eeuw" en van het Tijdschrift voor Mediageschiedenis. Naast een groot aantal Nederlandstalige publicaties verschenen zijn artikelen over de (bedrijfs)geschiedenis van communicatie- en informatietechnologieën in onder meer Business History, Technikgeschichte, Technology and Culture en Group & Organization Management
   
Adres: Universiteit Utrecht, Onderzoeksinstituut voor Geschiedenis en Cultuur, Kromme Nieuwegracht 66, 3512 HL Utrecht, Onno.deWit@let.uu.nl


Terug naar inhoudsopverzicht van dit nummer

Terug naar overzicht van vorige afleveringen van het TvSG of jaargangen

Home

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Terug naar artikelen overzicht van dit nummer

Terug naar overzicht van het TvSG per nummer

Home